वन नेशन वन रेशन कार्ड (ओएनओआरसी)

वन नेशन वन रेशन कार्ड योजना हा एक सरकारी उपक्रम आहे ज्याचा उद्देश अन्न सुरक्षा सुनिश्चित करणे आहे. योजनेमुळे पात्र लाभार्थींना एकाच शिधापत्रिकेचा वापर करून देशभरातील कोणत्याही रास्त भाव दुकानातून (एफपीएस) अनुदानित अन्नधान्य मिळू शकते. ओएनओआरसी योजना राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा कायदा (एनएफएसए) अंतर्गत केंद्र सरकार राबवत आहे. ही योजना लाभार्थीच्या शिधापत्रिकेचे राष्ट्रीयीकरण करण्यासाठी आधार सीडिंग नावाची प्रक्रिया वापरते. आधार सीडिंग हे सुनिश्चित करते की लाभार्थी त्यांचे हक्काचे धान्य देशातील कोणत्याही रास्त भाव दुकानातून घेऊ शकतात. मार्च 2021 पर्यंत अन्नधान्याची 100 टक्के राष्ट्रीय पोर्टेबिलिटी सुनिश्चित करण्यासाठी ही योजना लागू करण्यात आली होती.

एक राष्ट्र एक रेशन कार्ड योजनेची ठळक वैशिष्ट्ये

1. वन नेशन वन रेशन कार्ड (ओएनओआरसी) योजनेच्या अंमलबजावणीमध्ये हे शक्य करण्यासाठी अनेक महत्त्वाचे टप्पे आणि घटक समाविष्ट आहेत. या योजनेची अंमलबजावणी कशी केली जाईल ते येथे आहे
2. तंत्रज्ञान एकत्रीकरण: पहिली पायरी म्हणजे योजनेसाठी आवश्यक तांत्रिक पायाभूत सुविधा एकत्रित करणे. यामध्ये देशभरातील फेअर प्राइस शॉप्स (एफपीएस) येथे इलेक्ट्रॉनिक पॉइंट ऑफ सेल (ईपीओएस) उपकरणे सेट करणे समाविष्ट आहे. लाभार्थ्यांची ओळख सत्यापित करण्यासाठी ही उपकरणे बायोमेट्रिक प्रमाणीकरण प्रणाली (फिंगरप्रिंट किंवा आयरीस स्कॅन) ने सुसज्ज आहेत.
3. आधार सीडिंग: लाभार्थ्यांचे आधार क्रमांक त्यांच्या शिधापत्रिकेशी जोडलेले आहेत. बायोमेट्रिक प्रमाणीकरणासाठी आणि लाभार्थ्यांची डुप्लिकेशन टाळण्यासाठी हे लिंकिंग महत्त्वपूर्ण आहे
4. डेटाबेस आणि कनेक्टिव्हिटी: केंद्र सरकार, राज्य सरकारे आणि संबंधित एजन्सीसह, एक केंद्रीय डेटाबेस स्थापित करते ज्यामध्ये लाभार्थ्यांची माहिती, रेशन कार्ड तपशील आणि इतर संबंधित डेटा असतो. हा डेटाबेस राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये माहितीची देवाणघेवाण करण्यास सक्षम करतो.
5. आंतर-राज्य आणि आंतर-राज्य पोर्टेबिलिटी: ओएनओआरसी ची मूळ संकल्पना लाभार्थींना कोणत्याही एफपीएस वरून त्यांच्या रेशनच्या हक्कांमध्ये प्रवेश करण्याची परवानगी देणे आहे, मग ते त्यांच्या मूळ राज्यात असो किंवा वेगळ्या राज्यात. यामध्ये राज्यांतर्गत (आंतर-राज्य) आणि राज्यांत (आंतर-राज्य) दोन्ही पोर्टेबिलिटीसाठी एक अखंड प्रणाली तयार करणे समाविष्ट आहे.
6. लाभार्थी जागरुकता: लाभार्थ्यांना योजनेचे फायदे, ते कसे वापरावे आणि कोणत्याही FPS वरून त्यांच्या हक्कांमध्ये प्रवेश करण्यासाठी त्यांना कोणती पावले उचलावी लागतील याबद्दल शिक्षित करण्यासाठी जनजागृती मोहिमा चालवल्या जातात.
7. मोबाईल ऍप्लिकेशन (मेरा राशन): लाभार्थ्यांना मदत करण्यासाठी सरकारने “मेरा राशन” नावाचे मोबाईल ऍप सादर केले आहे. हे ॲप पात्रता, एफपीएस स्थाने आणि इतर संबंधित तपशीलांबद्दल माहिती प्रदान करते. हे लाभार्थ्यांना कोणत्याही ठिकाणाहून त्यांच्या रेशनमध्ये प्रवेश करण्याची प्रक्रिया सुलभ करते.

वन नेशन वन रेशन कार्ड (ओएनओआरसी) योजनेचे फायदे

1. स्थलांतरितांसाठी अनुदानित अन्नधान्याचा सुलभ प्रवेश: ज्या लोकांकडे ओएनओआरसी आहे ते कोणत्याही रास्त भाव दुकानातून स्वस्त धान्य मिळवू शकतात, जरी ते देशाच्या वेगळ्या भागात असले तरीही. त्यामुळे कामासाठी
   इतर ठिकाणी जाणाऱ्यांना मदत होते.
2. राज्यांमध्ये सातत्यपूर्ण रेशन: जेव्हा एखादी व्यक्ती वेगळ्या राज्यात ओएनओआरसी वापरते तेव्हा त्यांना त्यांच्या मूळ राज्यात जेवढे अन्न मिळते तेवढेच अन्न मिळते. त्यामुळे अन्नाचा दर्जा आणि प्रमाण समान राहते.
3. समस्यांच्या बाबतीत त्वरित स्विच करा: एका रास्त भाव दुकानात काही समस्या असल्यास, लाभार्थी सहजपणे दुसऱ्या दुकानात जाऊ शकतात आणि तरीही त्यांचे अन्न मिळवू शकतात. हे त्यांना अन्नाशिवाय
   अडकण्यापासून प्रतिबंधित करते.
4. महिला आणि असुरक्षित गटांसाठी फायदे: महिलांसह समाजातील गरीब वर्गातील लोकांना अधिक फायदा होऊ शकतो कारण ते कोणत्याही भेदभावाशिवाय त्यांच्या हक्काचे अन्न सहज मिळवू शकतात.
5. भूक संपवण्यासाठी योगदान: 2030 पर्यंत भूक संपवण्याचे उद्दिष्ट गाठण्यात ओएनओआरसी भूमिका बजावू शकते. भूक हे मोठे आव्हान असल्याने हे महत्त्वाचे आहे आणि ओएनओआरसी ते कमी करण्यात मदत करू शकते.

लाभार्थी:

वर नमूद केल्याप्रमाणे

फायदे:

वर नमूद केल्याप्रमाणे